Süd məhsulları və kabusların sirri
Yuxularımızın keyfiyyəti və məzmunu yediklərimizdən asılı ola bilərmi? Bu sualın cavabı Monreal Universitetindən yuxu neyrobioloqu Tore Nilsen və Makİven Universitetindən psixologiya professoru Russ Pauellin birgə tədqiqatında aydınlıq tapıb. İki alim peynir istehlakından sonra görülən kabusların əsas səbəbinin laktoza dözümsüzlük və bununla əlaqəli mədə-bağırsaq narahatlıqları olub-olmadığını aydınlaşdırmaq məqsədilə genişmiqyaslı bir sorğu keçirib. Mindən artıq tələbənin iştirak etdiyi anketin nəticələri gözlənildiyi kimi olub: laktoza dözümsüzlük halları və müvafiq mədə-bağırsaq simptomları ilə kabusların şiddəti arasında birbaşa və güclü bir əlaqə aşkar edilib. Beləliklə, peynirdəki laktozanı sindirə bilməyən mədə beynimizin yuxu proseslərinə təsir edərək bizə narahatedici yuxular yaşadır, hətta bəzən gerçək kabuslara səbəb olur.
Şirinliklərin yuxu keyfiyyətinə təsiri
Süd məhsulları laktoza dözümsüzlük səbəbindən yuxumuza mənfi təsir göstərərək bizə narahatedici hisslər bəxş edərkən, şirniyyatlar və digər şəkərli qidalar da bu baxımdan geridə qalmır. Akademiklər şirniyyatların istehlakı ilə narahatedici və qarışıq yuxular arasında da güclü əlaqənin olduğunu müəyyən ediblər. Bu cür qidaların yuxu zamanı mədə-bağırsaq sisteminə verdiyi yük bəzən kabusların yaranmasına şərait yarada bilər. Buna görə də, sağlam və rahat bir yuxu üçün axşam yatmazdan əvvəl həm süd məhsullarından, həm də şirniyyatlardan uzaq durmaq şiddətlə tövsiyə olunur.
Bədən duyğularının yuxulara təsiri: Elmi baxış
Tədqiqatçılar peynirdəki laktozanın mədəyə təsir edərək bizə kabus gördürməsinin olduqca məntiqli olduğunu vurğulayırlar. Onlar hesab edirlər ki, digər fiziki duyğular da yuxuların məzmununa təsir edə bilər. Mütəxəssislər izah ediblər ki, beynimiz səslər, qoxular, toxunuşlar kimi sensor qıcıqlandırıcıları birbaşa və ya dolayısı ilə yuxularımızın süjet xəttinə daxil edir. Məsələn, diş qıcırdatma vərdişi olan bir şəxs yuxuda dişlərinin töküldüyünü görə bilər. Bədənimizin fiziologiyası ilə yuxularımız arasında belə sıx əlaqənin olması elm üçün yenilik deyil və bu, bədən-beyin əlaqəsinin mürəkkəbliyini bir daha sübut edir. Xüsusilə də həzm sistemi problemlərindən qaynaqlanan narahatlıqlar laktoza dözümsüzlük zamanı görülən kabuslar kimi, yuxu keyfiyyətimizə birbaşa təsir edə bilər.
Oxucu Şərhləri
Son illərdə qida istehlakı vərdişləri ilə yuxu keyfiyyəti arasındakı əlaqəyə artan maraq mövcuddur. Bu tədqiqatın nəticələri, qida sənayesi tərəfindən daha sağlam və allergiyaya daha az səbəb olan məhsulların istehsalı üçün stimul ola bilər. Ancaq, yalnız laktoza dözümsüzlüyünə deyil, həmçinin digər qida amillərinin yuxu keyfiyyətinə təsirinə dair genişləndirilmiş tədqiqatlar aparmaq vacibdir.
Bəs, əgər bu tədqiqatda kabusların əsas səbəbi olaraq yalnız laktoza dözümsüzlüyü göstərilsəydi, digər psixoloji və ya fizioloji faktorların rolu necə qiymətləndirilə bilərdi?
Tarixdə, xüsusilə qida istehlakı ilə yuxu problemləri arasındakı əlaqəni araşdıran bir çox epidemioloji araşdırma aparılmışdır. Məsələn, qədim zamanlarda müəyyən qidaların yuxusuzluq və ya qorxulu yuxulara səbəb olduğu haqqında müxtəlif folklor inancları mövcud idi. Bu inanclar, elmi əsaslı araşdırmalar deyil, müəyyən bir qidanın istehlakından sonra baş verən hadisələrin təsadüfi bir əlaqəsi kimi qəbul edilməlidir.
Bu araşdırma ilə keçmişdəki tədqiqatlar arasındakı əsas fərq elmi metodların istifadəsidir. Lakin, tədqiqatın metodologiyası haqqında daha ətraflı məlumat olmadan, bu araşdırmanın əvvəlki təcrübələrə nisbətən daha etibarlı olduğunu müəyyən etmək mümkün deyil. Məsələn, nəzarət qrupu, nümunənin təmsilçiliyi və statistik analizin detalları kimi məlumatların əlavə edilməsi oxucunun nəticələrə daha etibarlı yanaşmasına kömək edərdi. Ayrıca, laktoza dözümsüzlüyünün yalnız bir səbəb olduğunu iddia etməkdən daha çox ehtimal olunan digər amillərin araşdırılması da vacibdir.
Bundan əlavə, tədqiqatın iqtisadi və sosial aspektlərini nəzərə almaq vacibdir. Əgər laktoza dözümsüzlüyü peynir istehlakından sonra kabuslarla əlaqələndirilirsə, bu, süd məhsulları sənayesi üçün ciddi iqtisadi fəsadlar doğura bilər. İstehlakçıların seçimi və pəhriz vərdişlərinə necə təsir edəcəyi də sosial bir məsələdir. Beləliklə, bu araşdırma yalnız tibbi deyil, həm də iqtisadi və sosial siyasətlərin formalaşdırılmasında əsas ola bilər.
Bütün bunları nəzərə alaraq, gələcək tədqiqatlar daha geniş bir nümunə ilə, müxtəlif süd məhsullarını əhatə edən və həmçinin psixoloji amilləri nəzərə alaraq aparılmalıdır. Davamlı araşdırmalar bu sahədə daha dəqiq və etibarlı nəticələr əldə etməyə kömək edəcəkmi?
Bundan əlavə, qida ilə yuxu arasındakı əlaqə yeni bir kəşf deyil. Əvvəlki illərdə, xüsusən də qida allergiyası və ya intoleransı olan şəxslərdə, yuxu keyfiyyətinin qidanın tərkibindən təsirləndiyi ilə bağlı çoxlu araşdırmalar aparılıb. Bu araşdırmanın unikal cəhəti nədir və hansı yeni biliklər əldə edib? Bu suallar cavabsız qalıb.
Digər ölkələrdə aparılan oxşar araşdırmalarla müqayisə aparmaq, bu tədqiqatın nəticələrinin mədəni və ya coğrafi məhdudiyyətlərini müəyyən etməyə kömək edərdi. Məsələn, Avropada süd istehlakı ilə yuxu keyfiyyəti arasındakı əlaqəyə dair araşdırmalar var mı?
Sonda, bir sual vermək istərdim: Əgər laktoza dözümsüzlüyünün kabuslara səbəb olması təsdiq olunsa, bu problemi həll etmək üçün daha geniş miqyaslı bir ictimai sağlamlıq kampaniyasına ehtiyac varmı və bu kampaniyanın maliyyə və əmək resursları necə təmin ediləcək?
Şərh Yaz