Çin Avtomobil Sənayesi Latın Amerikasında İnqilab Etdirməyə Hazırlaşır
San Paulo şəhərinin sıx tıxaclarından iki saatlıq məsafədə, şəkər qamışı vadilərindən keçərkən, Amerikada ilk Çin elektrikli avtomobil fabriklərindən biri açılmaq üzrədir. Məqsəd, Çin avtomobil istehsalçılarının Asiya və Avropada etdikləri kimi, Latın Amerikasında da avtomobil sənayesini yenidən formalaşdırmaqdır.
Keçmişdən Gələcəyə: Alman İrsi və Çin İnnovasiyası
Bu yaxınlara qədər bu fabrik, 20-ci əsrin avtomobil sənayesində önəmli rol oynayan, benzinlə işləyən avtomobillər istehsal edən Alman nəhəngi Mercedes-Benz tərəfindən idarə olunurdu. İndi isə, Çinin aparıcı elektrikli avtomobil ixracatçılarından biri olan Great Wall Motor şirkətinə məxsusdur.
Sələfi Mercedes-Benz olan bu fabrikdə baş verən dəyişiklik, dünyanın ən vacib sənayələrindən birində dərin bir dönüşümü əks etdirir. Əvvəllər Amerika və Avropa benzinlə işləyən avtomobilləri qlobal zövqləri və trendləri müəyyən edirdisə, indi bu dövr Çinin xeyrinə dəyişir.
Çinin Qlobal Avtomobil Sənayesindəki Dominantlığı
Hazırda Çin, bütün növ avtomobilləri istehsal və ixrac edən ölkələr arasında liderdir. Çin firmaları, gələcəyin batareya ilə işləyən avtomobillərinin qlobal istehsalında da üstünlük təşkil edir. Onlar, həmçinin bu avtomobillərin istehsalında istifadə olunan hər şeyin tədarük zəncirini də nəzarətdə saxlayırlar.
Elektrikli Avtomobil İnnovasiyaları və Rəqabət
Çinin elektrikli avtomobilləri dünyanın ən qabaqcıl modelləri sırasındadır. Bəzi modellər, bir dəfəlik enerji yığımı ilə ən yaxşı Tesla modelləri qədər məsafə qət edə bilir, lakin daha aşağı qiymətlərlə. "Xəyallarını Qur" mənasını verən Çin avtomobil istehsalçısı BYD, cəmi beş dəqiqə ərzində tam enerji yığımı təmin edən texnologiya hazırlayıb.
Qərbə Bağlı Qapılar və Qlobal Ekspansiya
ABŞ, həm Prezident Co Bayden, həm də ABŞ prezidenti Donald Tramp dövründə, Çin avtomobil idxalına qadağa qoyub. Buna görə də, Çin dünyanın qalan hissəsinə diqqətini yönəldir.
Onların elektrikli və hibrid istehsalçıları Macarıstan, İndoneziya, Rusiya, Tayland və Türkiyədə fabriklər qurublar və ya qurmaq prosesindədirlər. Great Wall-un Braziliya fabriki də daxil olmaqla, bu səylər Çinin dünya avtomobil sənayesində böyük pay əldə etmək, gəlir, iş yerləri və milli nüfuz mənbəyi yaratmaq üçün həyata keçirdiyi qlobal kampaniyanın bir hissəsidir.
Qərb Nəhənglərinin Narahatlığı
Qərb avtomobil nəhəngləri narahatdırlar. Ford Motor Co.-nun baş icraçı direktoru Cim Farley, iyun ayında Aspen İdeyaları konfransında deyib: "Biz Çinlə qlobal rəqabətdəyik. Bu, təkcə elektrikli avtomobillər deyil. Əgər biz bu rəqabəti uduzsaq, Fordun gələcəyi olmayacaq".
Braziliyada Yeni Başlanğıclar
Great Wall Motor, Alman avtomobil istehsalçısı lüks avtomobil satışlarının azalmasını əsas gətirərək 2021-ci ildə fabriki bağladıqdan sonra San Paulu yaxınlığındakı İrasemapolis sənaye şəhərindəki Mercedes fabrikini satın alıb. BYD, ABŞ avtomobil nəhəngini Braziliyada uzun illər davam edən istehsal tarixinə son qoymağa məcbur edən zəif satışlar və böyük itkilərdən sonra Ford fabrikini satın alıb.
Braziliyanın Ambisiyaları
Dünyanın altıncı ən böyük avtomobil bazarı olan Braziliya, bu vəziyyətdən faydalanmağa çalışır. Ölkə, haradan olmasından asılı olmayaraq, şirkətləri Braziliya torpağında avtomobil istehsal etməyə təşviq edir və idxala davamlı olaraq artan tariflər tətbiq edir.
Bütün proseslər problemsiz keçməyib. Çin əmək təcrübələri ilə bağlı həmkarlar ittifaqı toqquşmaları da baş verib. Lakin hökumətin ümumi mesajı budur: Əgər bizim avtomobil alıcılarına çıxış əldə etmək istəyirsinizsə, gəlin burada fabriklər və iş yerləri yaradın.
Braziliyanın paytaxtı Brasiliada müsahibə verən Maliyyə Nazirinin xüsusi müşaviri Rafael Dubeux deyib: "Biz yalnız digər ölkələrdə istehsal olunan texnologiyaların idxalçısı olmaq istəmirik. Biz həmçinin dünyada baş verən bu dərin dəyişiklikdən, istehsal müəssisələrindəki dəyişiklikdən faydalanmaq istəyirik ki, Braziliya da üstün olacağını düşündüyümüz dəyər zəncirlərində bir paya sahib olsun."
Braziliyada Çin İzləri Artır
Ən azı üç Çin firması Braziliyada montaj zavodları açır. Great Wall Motor və BYD-dən əlavə, digər Çin avtomobil istehsalçısı Chery, mərkəzi Goias əyalətində avtomobil istehsal etmək üçün Braziliya şirkəti Caoa ilə əməkdaşlıq edib.
Bununla belə, Braziliya avtomobil istehsalçıları birliyinin rəhbəri Marcio Lima Leite narahat olaraq qalır. Yeni Çin avtomobil zavodları əsasən Çindən idxal olunan komponentlərlə, o cümlədən ən dəyərli komponent olan batareyalarla avtomobil yığır. Bu, Braziliyada sənayeni inkişaf etdirməyəcək.
"Braziliyada rəqabət qabiliyyətinin olması, Braziliyada yeni texnologiyanın istehsalı çox vacibdir" - deyə o bildirib.
Yerli Tələblərə Uyğunlaşma
Çin avtomobil istehsalçıları mühüm məqamlarda yerli ehtiyaclara uyğunlaşmalı olublar. Braziliyada bu, güclü etanol sənayesinin ehtiyacları deməkdir. Etanol ölkənin böyük şəkər qamışı məhsulundan istehsal olunur və Braziliya qanunvericiliyi hər litr benzinin 25%-dən bir qədər çox etanol olmasını tələb edir.
Beləliklə, avtomobil şirkətləri Braziliyada təkcə tam elektrikli avtomobillər istehsal etmirlər. Onlar həmçinin qismən qaz-etanol qarışığı, qismən də batareyalarla işləyən hibridlər istehsal etməli olurlar. Uzun illər Amerika avtomobil istehsalçısında işləmiş və hazırda Great Wall-un Braziliya üzrə tədqiqat və inkişaf direktoru olan braziliyalı Marcio Renato Alfonso deyib: "Biz müştərilərin axtardıqlarını istehsal etməliyik: sərfəli qiymətə yüksək texnologiya."
Fordun Mirası və BYD-nin Gələcəyi
Henri Ford prospektində, Camaçari sənaye şəhərində, vaxtilə Ford fabriki olan yer indi BYD fabrikinə çevrilir.
Bu, Fordun ən yeni zavodu idi. 2001-ci ildən başlayaraq hər gün yüzlərlə benzinlə işləyən avtomobil istehsal edirdi. Təxminən 5000 işçi çalışırdı. Həmçinin böyük miqdarda pul itirirdi.
2021-ci ildə Ford zavodu bağlandı.
Fabrikdə metal işçiləri həmkarlar ittifaqının prezidenti olmuş Xulio Bonfim deyib: "Bu, şok idi. Təsəvvür edirdim ki, oğlum da zavodda işləyəcək. Amma bu baş vermədi."
Dövlət hökuməti BYD-yə fabriki ələ keçirməsi üçün bir sıra təşviqlər təklif etdi. Lakin Çin şirkəti gələn kimi əmək qalmaqalına qarışdı.
Əmək Qalmaqalı
Dekabr ayında Braziliya rəsmiləri BYD-nin podratçısı Jinjiang Construction Group-u 163 Çinli işçini "köləliyə bənzər şəraitdə" saxlamqda və Braziliya əmək qanunlarını pozmaqda ittiham ediblər. Bu, Çin şirkətlərinin Braziliyada genişlənməyə çalışarkən üzləşdikləri hesablaşmanı təcəssüm etdirirdi, çünki Braziliyada güclü həmkarlar ittifaqları var.
İşçilər evlərinə göndərildi. İnşaat işləri yavaşladı. Şirkət rəsmiləri bu ilin sonuna qədər istehsala başlamağı gözlədiklərini bildiriblər. Bonfimin həmkarlar ittifaqı, istehsal xəttində işləmək üçün Çinli işçilərin gətirilməsinə qarşı çıxaraq, braziliyalıların işə götürülməsində israr edir. Əks təqdirdə tətil edəcəkləri ilə hədələyirlər.
BYD-nin Braziliya üzrə baş icraçı direktoru Aleksandre Baldy, şirkətin pozuntuların aradan qaldırılması üçün addımlar atdığını bildirib. May ayında əmək prokurorluğu avtomobil istehsalçısına və onun podratçılarına qarşı insan alveri ittihamı irəli sürüb. Şirkət ittihamlara etiraz etməyi planlaşdırdığını bildirib.
Bu arada, İrasemapolisdəki Great Wall fabriki demək olar ki, tam işlək vəziyyətdə olacaq. Açılış mərasimi avqust ayına planlaşdırılır. Tezliklə fabrikdən avtomobillər çıxarılmalıdır.
Fabrik ilk növbədə bir hibrid model və üç plug-in hibrid istehsal etməyi planlaşdırır.
Oxucu Şərhləri
Məqalədə "yenidən formalaşdırmaq" ifadəsi istifadə olunur. Bu yenidən formalaşmanın Braziliya istehsalçıları üçün hansı spesifik nəticələrə səbəb olacağı – məsələn, yerli istehsalın azalması, texnoloji əməkdaşlıq imkanları, yaxud yeni iş yerlərinin yaranması – məqalədə kifayət qədər aydınlaşdırılmayıb. Bundan əlavə, Çin avtomobil sənayesinin ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı məsələlərin nə dərəcədə əhəmiyyət verildiyi və bu sahədə potensial risklərin müzakirəsi yoxdur.
Beləliklə, Çin avtomobil sənayesinin Braziliyada əldə edəcəyi uzunmüddətli uğur, yalnız bazar dinamizmindən deyil, həm də hökumət siyasətləri, infrastruktur inkişafı və ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı tədbirlərin əlaqəsindən asılı olacaq. Bəs, bu sürətli dəyişikliklər fonunda, Braziliya hökumətinin yerli avtomobil sənayesini qorumaq və eyni zamanda xarici investisiyalardan faydalanmaq üçün hansı balanslı strategiyadan istifadə etməsi daha məqsədəuyğundur?
Ancaq, bu "inqilab"ın həqiqətən də Latın Amerikası üçün faydalı olacağını düşünmək üçün daha çox məlumat tələb olunur. Çin istehsalının artması yerli sənayenin inkişafına mane ola bilərmi? Yüksək texnoloji iş yerlərinin əvəzinə, əsasən aşağı əməkhaqqı tələb edən istehsal işləri yaradılması ehtimalı daha yüksək deyilmi? Əgər bu belədirsə, bu, uzunmüddətli perspektivdə iqtisadi inkişaf üçün əlverişli bir vəziyyət yaratmayacaq.
Daha dərin təhlil üçün, Çin istehsalının gətirdiyi texnoloji transferin miqdarı və keyfiyyəti araşdırılmalıdır. Bu, yerli sənayenin özünü yeniləməsi və rəqabət qabiliyyətinin artması üçün həlledici rol oynayacaq. Beləliklə, gələcək üçün əsas sual budur: Çinin Braziliyadakı avtomobil sənayesinə inteqrasiyası həqiqətən də davamlı iqtisadi inkişafı təmin edəcəkmi, yoxsa yalnız qısamüddətli iqtisadi artımı yaradaraq, uzunmüddətli perspektivdə iqtisadi asılılığa səbəb olacaqmı?
Digər tərəfdən, Çin şirkətlərinin gəlişi yeni investisiyalar, texnoloji transfer və infrastruktur inkişafına səbəb ola bilər. Bu, Braziliya iqtisadiyyatına müsbət təsir göstərə bilər. Ancaq bu faydalar yerli əhalinin rifahına necə əks olunacaq? Beləliklə, bu inkişafın həqiqi nəticələrini qiymətləndirmək üçün yerli istehsalçılara və işçilərə ediləcək dəstək və qorunma tədbirlərini, eləcə də ətraf mühitə təsirləri də nəzərə almaq vacibdir.
Bəlkə də daha əsas sual budur: Braziliya hökumətinin Çin avtomobil şirkətlərinin girişinə necə nəzarət etməsi və yerli sənayenin maraqlarını qoruması, eyni zamanda əldə ediləcək potensial faydaları optimallaşdırması lazımdır?
Lakin, iki hadisə arasında əsas fərqlər də mövcuddur. Yapon avtomobil istehsalçıları, əsasən, ABŞ-ın mövcud infrastrukturundan və təchizat zəncirindən faydalandılar. Çin istehsalçıları isə Latın Amerikasında yeni istehsal müəssisələri qurmaqla, yerli bazarın xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq öz infrastrukturunu qurmağa məcburdur. Bu, böyük həcmdə investisiya tələb edir və uzunmüddətli perspektivdə daha çox risk ehtiva edir.
Bundan əlavə, Yaponiya avtomobil sənayesinin ABŞ bazarına daxil olması daha gradual bir proses idi. Çin istehsalçıları isə daha aqressiv bir genişlənmə strategiyası izləyirlər. Bu da yerli istehsalçıların və hökumətin reaksiyasında fərqlilik yarada bilər.
Yapon təcrübəsindən alınacaq əsas dərs, yerli bazarın xüsusiyyətlərinə uyğunlaşma və uzunmüddətli strategiya inkişaf etdirmənin vacibliyidir. Çin şirkətləri bu dərsləri nəzərə almalıdırlar, çünki sürətli genişlənmə həmişə davamlı uğur demək deyil. Latın Amerikası bazarının xüsusiyyətləri, Yaponiyanın ABŞ bazarına daxil olduğu dövrə nisbətən daha çox siyasi və iqtisadi qeyri-müəyyənliklər ehtiva edir. Bu amil də nəzərə alınmalıdır.
Bundan əlavə, məqalədəki "Alman irsi"nin nədən ibarət olduğu açıqlanmır. Bu, Braziliyadakı avtomobil istehsalının tarixi ilə bağlı nəzərə alınmalı bir əsas məqamdır. Çin istehsalçılarının bu mövcud strukturlarla necə qarşılıqlı əlaqə quracağı, və ya onların necə əvəz olunacağına dair daha dərin təhlilə ehtiyac var.
Nəhayət, məqalənin daha da əhatəli olmasını təmin etmək üçün, Çin şirkətlərinin Braziliya hökuməti və yerli iş adamları ilə əməkdaşlıq strategiyası, həmçinin ekoloji və sosial təsirləri haqqında ətraflı məlumat verilməlidir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, belə bir sual ortaya çıxır: Çin avtomobil şirkətlərinin Braziliyadakı potensial uğuru, regional iqtisadi və siyasi şərtlərin nə dərəcədə dəyişməsindən asılıdır?
Lakin, bu optimist proqnozun arxasında gizlənən potensial riskləri də nəzərə almaq vacibdir. Məsələn, Çin istehsalçılarının yerli istehsalçılarla rəqabətə davamlılığı, infrastrukturun hazırlanması, texnoloji transferin sürəti və yerli tənzimləmələrin təsiri kimi amillər nəzərə alınmalıdır. Həmçinin, Çin şirkətlərinin əmək qüvvəsi ilə bağlı yerli narahatlıqlar, uzunmüddətli iqtisadi dayanıqlılıq üzərində təsir göstərə biləcək bir məqamdır. Bu amillər nəzərə alınmadan, Çin avtomobil sənayesinin bölgədəki uğurunu tam olaraq proqnozlaşdırmaq çətindir. Beləliklə, Çin avtomobil sənayesinin regionda olacağı təsiri ilə bağlı daha ehtiyatlı bir yanaşma daha realçı ola bilər.
Şərh Yaz