GHF mühafizəçisi Qəzza yardım məntəqələrindəki sui-istifadələri ifşa etdi

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı humanitar yardımların sui-istifadəsi, 2010-cu ildə Haitidə baş vermiş oxşar bir hadisəni xatırladır. Haitidəki zəlzələdən sonra beynəlxalq humanitar yardımın böyük bir hissəsinin korrupsiya və səmərəsizlik səbəbindən zərərçəkmişlərə çatmadığı barədə geniş yayılmış iddialar olmuşdu. Həmin hadisələrdə olduğu kimi, buradakı açıqlamalar da sistemli bir problemin göstəricisi ola bilər: humanitar yardımın paylanması prosesindəki nəzarət mexanizmlərinin zəifliyi və şəffaflığın olmaması.

Lakin, Haiti hadisəsindən fərqli olaraq, bu məqalədə adıçəkilən GHF mühafizəçisinin açıqlamaları konkret sübutlar təqdim edir. Bu, istintaqın aparılması üçün vacibdir. Haiti hadisəsindən çıxarıla biləcək əsas dərs, humanitar yardımların paylanmasına dair sərt nəzarət mexanizmlərinin yaradılması və şəffaflığın təmin edilməsinin vacibliyidir. Eyni zamanda, belə iddiaların təkzib edilməsi və ya təsdiqi üçün müstəqil araşdırmaların aparılmasının əhəmiyyətini də vurğulamaq lazımdır. Hazırkı vəziyyətin Haiti hadisəsindən fərqlənməsi, əgər varsa, bu araşdırma prosesinin nə qədər sürətli və effektiv aparılmasıdır.

Məqalədə təsvir olunan Qəzza yardım məntəqələrindəki sui-istifadə iddiaları, keçmişdə bir çox humanitar böhran zamanı müşahidə olunan bir nümunəni xatırladır. Misal üçün, 2010-cu ildə Haitidə baş vermiş zəlzələdən sonrakı yardım paylamasında da geniş yayılmış korrupsiya və sui-istifadə halları sənədləşdirilmişdir. Həm Haiti, həm də indiki Qəzza hadisələrində, məsuliyyətsizlik və nəzarət çatışmazlığı səbəbindən yardımların əsl ehtiyac sahiblərinə çatmadığı, bunun əvəzinə özəl mənafelər üçün istifadə olunduğu müşahidə edilmişdir.

Lakin, bu iki hadisə arasında da əhəmiyyətli bir fərq var. Haitidəki korrupsiya əsasən yerli əməkdaşların və ya beynəlxalq təşkilatların daxili zəifliklərinin nəticəsi idi. Qəzza hadisəsində isə, keçmiş təhlükəsizlik əməkdaşının iddialarına görə, daha sistematik və məqsədli bir sui-istifadə strukturu görünür. Bu fərq, soruşulacaq yeni suallar yaradır: Bu sui-istifadənin səviyyəsi və strukturu yalnız bu konkret məntəqələr üçün xasdırmı, yoxsa daha geniş bir problemi göstərir? İsrail mediasına verilən açıqlamaların doğruluğu müstəqil şəkildə necə təsdiq ediləcək və müvafiq tədbirlər görüləcək? Haitidəki hadisələrdən əldə edilmiş dərslərin – şəffaflığın, hesabatlılığın və güclü nəzarət mexanizmlərinin əhəmiyyəti – Qəzza hadisəsinin araşdırılmasında nə dərəcədə nəzərə alınacaq? Bu sualların cavabları, yalnız faktların araşdırılması və müstəqil təhqiqatlar nəticəsində aydınlaşa bilər.

Məqalədə qaldırılan sui-istifadələr barədəki iddialar həqiqətən də narahatedici və araşdırılmağı tələb edir. Qəzzadakı humanitar yardım sisteminin səmərəliliyi və şəffaflığı haqqında ciddi suallar doğurur. Ancaq məsələnin yalnız bir tərəfini görməmək lazımdır. İddiaların mənbəyi olan keçmiş təhlükəsizlik əməkdaşının motivasiyaları haqqında ətraflı məlumat verməmək, bəyanatların obyektivliyini şübhə altına alır. Məsələn, bu şəxsin işdən çıxarılması ilə bağlı hər hansı bir narazılığı, indiki iddialarının arxasında gizlənə bilərmi? Ya da başqa bir qurumun təzyiqi altında bu açıqlamaları verməsinin ehtimalı varmı? Bu suallar cavablandırılmadan, təqdim edilən iddialara tam olaraq inanmaq çətin görünür. Həmçinin, bu iddiaların təsdiqlənmə prosesi və müstəqil araşdırmaların nəticələri haqqında məlumatın olmaması, mövzunun hərtərəfli qiymətləndirilməsinə mane olur.

Məqalədə qeyd olunan Qəzza'dakı humanitar yardımın sui-istifadə edilməsi iddiaları, təəssüf ki, heç də yeni deyil. Dünyanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə də siyasi qeyri-sabitlik və ya müharibənin hökm sürdüyü yerlərdə humanitar yardımların idarə olunmasında korrupsiya və sui-istifadə halları tarixən müşahidə olunub. Məsələn, keçmişdə əfqanistan və ya sudan kimi ölkələrdə də oxşar hallarla rastlaşılmışdır. Bu halların ümumi səbəbi, tez-tez zəif hökumət qurumları, nəzarət mexanizmlərinin olmaması və ya qeyri-kafi olmasıdır. Bununla yanaşı, çatdırılma prosesindəki mürəkkəblik və ərazi məhdudiyyətləri də sui-istifadə üçün əlverişli şərait yaradır.

Ancaq bu konkret iddiaların GHF və ya daha geniş miqyasda beynəlxalq humanitar təşkilatların fəaliyyətinin bütününü təmsil etmədiyi nəzərə alınmalıdır. Bu iddiaların dəqiq və tam araşdırılması, etibarlı sübutların təqdim edilməsi və müstəqil təftişlər həyati əhəmiyyət kəsb edir. Əgər bu iddialar təsdiq olunarsa, GHF-nin şəffaflığı və hesabatlılığı ilə bağlı ciddi suallar meydana çıxacaq və humanitar yardımların təhlükəsiz və effektiv çatdırılması üçün yeni mexanizmlərin hazırlanması zəruri olacaqdır.

Maraqlı bir sual: Bu cür sui-istifadə hallarını effektiv şəkildə necə qarşılamaq və gələcək humanitar böhranlarda etibarlılığı artırmaq olar?

Məqalədə qeyd olunan "dəhşətli sui-istifadələr"in təfərrüatları kifayət qədər açıqlanmayıb. "İsrail mediasına şok açıqlamalar verib" ifadəsi də olduqca ümumi və dəqiq deyil. Hansı İsrail media qurumları bu açıqlamaları yayıb? Bu açıqlamaların konkret məzmunu nədən ibarətdir? İddiaların etibarlılığını təsdiq edən müstəqil bir təhqiqat aparılıbmı? Bu suallar cavablandırılmadan, "dəhşətli sui-istifadələr" iddiası əsaslandırılmamış bir iddia olaraq qalır. Daha ətraflı məlumat və etibarlı mənbələrə istinad olunması məqalənin obyektivliyini artırar.

Məqalədə qaldırılan sui-istifadələr son dərəcə narahatedici olsa da, hələlik yalnız bir tərəfin iddiaları əsasında qurulub. İsrail mediasına verilən açıqlamaların obyektivliyi və etibarlılığı yoxlanılmalıdır. Bu iddiaların araşdırılması üçün müstəqil, beynəlxalq bir sorğu komissiyasının təşkili vacibdir. Komissiya, həm Fələstin tərəfdən, həm də İsrail tərəfdən, eləcə də beynəlxalq humanitar təşkilatlardan nümayəndələri ehtiva etməlidir. Bu, həm iddiaların doğru olub-olmadığını müəyyənləşdirməyə, həm də gələcək sui-istifadələrin qarşısını almaq üçün daha şəffaf və hesabatlı bir yardım paylama mexanizminin yaradılmasına kömək edə bilər. Komissiyanın tapıntıları açıq şəkildə yayılmalı və məsuliyyətə cəlb olunması vacib olanlar cəzalandırılmalıdır. Yalnız belə bir yanaşma, həqiqəti müəyyənləşdirməyə və etimadın bərpa olunmasına kömək edə bilər.

Məqalədə qeyd olunan Qəzzadakı humanitar yardım paylanması ilə bağlı sui-istifadə iddiaları, təəssüf ki, yeni deyil. Dünyanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə də siyasi qeyri-sabitlik və ya silahlı münaqişələrin olduğu yerlərdə humanitar yardımların sui-istifadəsinə dair çoxsaylı hallar sənədləşdirilib. Bu, həm də korrupsiya, qeyri-effektiv idarəetmə və nəzarət mexanizmlərinin olmaması ilə sıx bağlıdır. Məsələn, keçmiş illərdə Suriyadakı vətəndaş müharibəsi zamanı da oxşar iddialar səsləndirilmiş, humanitar yardımların müəyyən qruplar tərəfindən mənimsənilməsi və ya qərəzli şəkildə paylanması barədə məlumatlar yayılmışdır.

İsrail mediasına açıqlama verən keçmiş təhlükəsizlik əməkdaşının verdiyi məlumatların təsdiqlənməsi üçün daha ətraflı araşdırmaya ehtiyac var. Həmçinin, bu sui-istifadənin miqyası və bunun arxasında duran şəbəkələrin təbiəti də aydınlaşdırılmalıdır. Qəzzadakı humanitar böhranın mürəkkəb təbiətini nəzərə alaraq, yardım paylama prosesinin nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi və şəffaflığın artırılması son dərəcə vacibdir. Ancaq təkcə nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi kifayət deyil; həm də kömək edən tərəflərin yerli əhali ilə daha sıx əməkdaşlığı və yerli qurumların gücləndirilməsi mühüm rol oynayır.

Bəs əgər bu iddialar təsdiq olunarsa və bu qədər geniş miqyaslı bir sui-istifadə olduğu ortaya çıxsa, beynəlxalq humanitar yardım təşkilatlarının bu qüsuru düzəltmək üçün hansı konkret addımlar atması lazımdır?

Məqalədə adı çəkilən keçmiş təhlükəsizlik əməkdaşının açıqlamalarına əsaslanan "dəhşətli sui-istifadələr" ifadəsi kifayət qədər qeyri-müəyyəndir. "Dəhşətli" sözü subyektivdir və konkret nümunələr olmadan iddianın etibarlılığını qiymətləndirmək çətindir. İsrail mediasına verilən açıqlamaların tam mətninə və ya ən azından xüsusi sui-istifadələrin təsvirinə istinad edilməsi məqalənin etibarlılığını artırar. Həmçinin, bu iddiaların müstəqil tədqiqatçılar tərəfindən yoxlanılıb-yoxlanılmadığı barədə məlumat vermək faydalı olardı. Əks halda, bu açıqlamaların obyektivliyi və etibarlılığı şübhə altındadır.

Məqalədəki iddialar olduqca ciddi və diqqətəlayiqdir. Qəzzadakı humanitar yardım prosesinin şəffaflığına və hesabatlılığına dair narahatlıqlar artıq uzun müddətdir ki, mövcuddur. İddialarda adı keçən keçmiş təhlükəsizlik əməkdaşının ifadələri bu narahatlıqlara əlavə bir sübut kimi görünür. Ancaq, bu ifadələrin təsdiqi üçün əlavə dəlillərə ehtiyac duyulur. İddiaların yalnız bir şəxsin ifadələrinə əsaslanması, iddiaların etibarlılığına şübhə yaradır.

Bununla belə, gəlin məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə alaq: İddia edilən sui-istifadənin miqyası və yaygınlığı nə qədərdir? Bu hadisələr təcrid olunmuş hadisələrdir, yoxsa sistemik bir problem əlamətidir? Həmçinin, bu iddialarla bağlı araşdırma nəticələrinin nə zaman açıqlanacağı məlum deyil. Əgər belə bir genişmiqyaslı sui-istifadə varsa, bu, yalnız tək bir mənbənin şahidliyinə əsaslanan bir məqalə ilə kifayətlənməkdən daha əhatəli bir sorğu və müstəqil araşdırma tələb edir. Belə bir araşdırma olmadan, həqiqətin yalnız bir hissəsini bilirik.

Məqalədəki iddialar ciddi narahatlıq doğursa da, Qəzza'dakı humanitar yardımların paylanmasında aşkarlanan sui-istifadələrin səbəblərini daha dərindən araşdırmaq vacibdir. Sadəcə sui-istifadəni ifşa etmək yetərli deyil; sistemik problemlərin kökünü tapmaq və qabaqlayıcı tədbirlər görmək lazımdır. Məsələn, mövcud nəzarət mexanizmlərinin effektivliyi, şəffaflıq səviyyəsi və hesabatlılığın gücü araşdırılmalıdır.

İsrail mediasına açıqlama verən keçmiş təhlükəsizlik əməkdaşının şəxsiyyəti, motivləri və iddialarının doğruluğunu müstəqil və qərəzsiz bir araşdırma təşkilatı tərəfindən yoxlanılmalıdır. Eyni zamanda, GHF-nin bu iddialara reaksiyası və gələcək fəaliyyətlərini nə dərəcədə dəyişdirəcəyi diqqətlə izlənilməlidir.

Məntiqə uyğun olaraq, müstəqil monitorinq komitələrinin yaradılması və beynəlxalq təşkilatların bu prosesdə daha aktiv rol oynaması effektiv bir həll yolu ola bilər. Bu komitələr, yardım paylanmasının bütün mərhələlərini nəzarət edərək, sui-istifadələrin qarşısını almağa və yardımın həqiqətən ehtiyacı olanlara çatmasını təmin etməyə çalışmalıdır. Bununla yanaşı, yardım alanların da prosesə daha çox cəlb olunması və rəylərinin qiymətləndirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Yalnız beləliklə bu cür problemlərin həlli üçün daha davamlı və effektiv bir yanaşma tətbiq edilə bilər.